Sanat Tarihi Bölümü

MOKİSSOS ANTİK KENTİ 2020 ARKEOLOJİK ÇALIŞMALARI

Aksaray İli, Helvadere beldesinde bulunan Mokissos Antik Kenti'nde Aksaray Müze Müdürlüğü başkanlığında Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. B. Tolga UYAR’ın bilimsel danışmanlığında gerçekleştirilen çalışmalar Sanat Tarihi Bölümünden Araş. Gör. Dr. Can ERPEK ve bölüm öğrencisi Caner BÜKTEL, Mimar Selin KÜÇÜK, Harita Mühendisi Mehmet Serhat AYDEMİR ve Mekatronik Mühendisi Şafak TURAN’ın  katılımı ile 07.08.2020 tarihinde başlamıştır. Araştırma, haritalama, mimari belgeleme ve gelecek yıl başlatılması planlanan arkeolojik kazılara altlık oluşturmasına yönelik olarak gerçekleştirilen çalışmalar 29 Eylül 2020 tarihinde tamamlanmıştır.

Yerel olarak Viranşehir ismiyle anılan arkeolojik kalıntılar Aksaray’ın yaklaşık 30 km güneyinde, Hasan Dağı’nın eteklerinde, bugün Aksaray ili, Helvadere beldesinin hemen üzerindeki alanda yer almaktadır. Antik kentin konumlandığı doğal çanak form aslında Hasan Dağı’nın etrafında yer alan bir parazit volkan krateridir, dolayısıyla tarihi ve arkeolojik öneminin yanında Aksaray ve civarının önemli jeolojik değerlerinden birini oluşturmaktadır. Deniz seviyesinden yaklaşık 1500 metre yükseklikteki Viranşehir sit alanının kapladığı bu doğal çöküntü platosunu kuzeyde yoğun bir orman, güney ve batıdaysa sarp yamaçlar sınırlanmaktadır. Bu anlamda Viranşehir harabeleri İç Anadolu’nun belki de görsel anlamda en pitoresk ve çarpıcı arkeolojik sit alanlarından biridir.

Bugüne kadar Kapadokya bölgesi özelinde ve İç ve Doğu Anadolu bölgesi genelinde bilinen Geç Antik, Erken Bizans kentlerinin takribi yüzölçümleriyle karşılaştırıldığında Viranşehir/Mokissos’un yayıldığı alanın büyüklüğü gerçekten etkileyicidir. Mokissos kenti yaklaşık olarak yüz hektarlık bir alanı kaplamaktadır. Altıncı yüzyıl kenti çok geniş bir Roma pagan nekropolisi üzerine kurulmuştur. Kentteki tek bilimsel araştırmayı gerçekleştirmiş olan Albrecht Berger, Roma nekropolisi üzerine kurulmuş kentteki konut sayısını yaklaşık 1000 olarak vermektedir. Konutlar dışında, bugüne kadar yapılan çalışmalarda, yıkıntı halinde olanlarla birlikte yaklaşık 25 tane kilise yapısı tespit edilmiştir. Mimarileri esas alınarak yaklaşık olarak tarihlenebilen kiliseler, 6. yüzyılın ortası ile erken 7. yüzyıl arasında inşa edilmiş olmalıdır. Viranşehir kiliseleri, Bizans mimarisinin ortak dönemsel karakterlerinden bazılarını yansıtmaktadır.

2021 yılında başlayacak kazı, restorasyon ve yüzey araştırması çalışmalarının amacı altıncı yüzyıl kentinin kapsamı, işlevi ve niteliğinin tamamen gün yüzüne çıkarılmasıdır. Projenin uzun dönemdeki amacı ise Mokissos ören yerindeki anıtların ve diğer arkeolojik, antropolojik, sanatsal ve kültürel değerlerin çevresel, ekonomik ve sosyal bağlamıyla birlikte ele alınıp gerçekleştirilecek bilimsel projeler ile tarihi bağlamına oturtulmasıdır.